Een inspirerend fotoverhaal van arts Ivan Wolffers
(Ook te lezen als online boek) Autodidact op het gebied van de fotografie. Studeerde af als arts aan de Universiteit van Utrecht, promoveerde aan de Universiteit van Leiden op een medisch antropologisch proefschrift en werd hoogleraar Gezondheidszorg en Cultuur aan het VUMC in Amsterdam. Reisde voor ontwikkelingssamenwerkingsprojecten veel in ontwikkelingslanden, vaak samen met zijn vrouw Marion Bloem. Schrijft vanaf 1976 columns, romans, populair wetenschappelijke boeken en reisverhalen. Fotografeert vanaf zijn twaalfde en kan het niet nalaten zijn camera altijd in de buurt te hebben om wat hem roert of boeit vast te leggen.
Maakte foto´s voor reisverhalen van hemzelf of van zijn vrouw, maakte de foto´s voor het boek Het Bali van Bloem (2012 Arbeiderspers), leverde de foto´s voor het boek Het Gezonde Lifestyleboek (2013 uitgeverij Nieuw Amsterdam) en maakte het fotoboek Reisgezel (2012 uitgeverij Komma). Permanente tentoonstelling van 35 foto´s (60×90 cm) uit de serie ´Writings on the Wall´ in het AZ Groeninge Kortrijk.
“Hoe ik leerde fotograferen: van analoog naar digitaal”
“Ik houd van de fotografie ‘de la Rue’, zoals de Fransen dat in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw noemden: het vangen van het straatbeeld in beelden die de realiteit naar een ander niveau tillen. Fotografie als observatie met een grote rol voor de fotograaf als keuzemeester van wat in het straatbeeld wordt geselecteerd en hoe het kader gemaakt wordt – wat het insluit en wat buiten beeld blijft.”
“Vanaf 1976 maak ik samen met Marion Bloem lange reizen door Azië, per bus van Guatemala naar Cusco in Peru, dwars door Latijns Amerika en later ook door de Verenigde Staten en Afrika. Altijd is de camera mee om beeld te verzamelen voor reisverhalen, maar meestal gewoon voor mijn eigen plezier omdat ik van het leven houd en beeld en verhalen verzamel om ze te bewaren. Soms gebeurt dat letterlijk. Ik heb hier en daar doosjes met fotoseries erin. Bijvoorbeeld van deurbellen.”
Camera
“Ik heb niet echt een vaste relatie met een camera. Het begon met een Practica spiegelreflexcamera uit Dresden Oost Duitsland met een 50 mm objectief, omdat het de enige camera was die ik me kon veroorloven. Daar kwam later een telelens bij. Daarna volgde een Asahi Pentax omdat die zo licht was en voordelen bood als ik op reis was. Het kon nog kleiner en ik schafte een Minox EL35 aan. Toen ik wat meer geld had werd het een Nikon F1 en bij de introductie van camera´s met autofocus ging ik over op de Canon EOS en dat merk ben ik trouw gebleven in het digitale tijdperk.”
Analoog
“In het analoge tijdperk gingen op een reis van drie maanden twintig rolletjes Kodak Ektachrome diamateriaal van elk 36 opnames mee. Meer geld had ik niet en ik wist precies waar ik aan toe was. In één opname moest het dus gebeuren. Geleidelijk ontstond er een proces van nadenken over kaders, licht en hoek. Het ging niet zo bewust. Zoals de meeste dingen leer je het beste door iets te doen. Op een dag merkte ik wel dat ik bijzonder handig geworden was in het bepalen van het kader: of ik door de knieën moest of juist ergens op moest klimmen. En ik draaide automatisch om wat ik wilde fotograferen heen, om het goede licht op de juiste plek te krijgen. Beter nog, ik wist ook automatisch wanneer ik mijn camera niet te voorschijn moest halen 
omdat ik toch nooit tevreden met het resultaat zou zijn. Dat zijn de dia´s en foto´s die je, thuisgekomen, met een gevoel van spijt in de prullenbak gooit. Niet omdat ze niet gelukt zijn, maar omdat als je ze niet zou hebben genomen je nog een andere foto had kunnen nemen waar je wel blij mee was. In combinatie met mijn voorkeur voor onderwerpen vormen die automatismen ook zo´n beetje mijn signatuur. Als je daarvan mag spreken, want het klinkt meteen ook wel erg pedant, maar ik herken altijd onmiddellijk welke foto´s ik gemaakt heb of gemaakt zou kunnen hebben.“
“Met het groeiende zelfvertrouwen door die bewustwording durfde ik steeds meer de grenzen van mijn mogelijkheden op te zoeken en leerde ook mijn beperkingen kennen. Het heeft mijn kijk – mijn blik, ‘regard’ zegt men in Frankrijk – veranderd. Ook zonder camera loop ik namelijk te fotograferen. In het landschap knip ik met mijn ogen de afbeeldingen die ik zie. In de stad selecteer ik doorlopend uitsneden die een vervreemdend effect hebben en de stad in zijn bonte gekheid benadrukken.”
Digitaal
“Toen de digitale fotografie kwam, dacht ik aanvankelijk dat ik er niets mee zou kunnen, dat ik niet kon veranderen. Maar toen ik het uiteindelijk probeerde merkte ik dat ik doordat ik zuinig had leren fotograferen en nadenken over wat ik deed, ik met mijn digitale camera nog veel meer kon. Ik kom van een dag fotograferen niet thuis met 2.000 foto´s waaruit ik niet kan kiezen, maar ik heb er misschien 150 gemaakt. Hiervan beantwoorden de meeste aan wat ik ervan verwacht had toen ik ze nam en waarvan ik er een stuk of vijf aan anderen durf te tonen.”
“In een interview heb ik eens gezegd dat als ik ooit terug kom ik geen arts meer wil zijn maar fotograaf. Een bevriend fotograaf belde me op en vroeg hoe ik het bedoelde. Nou, om bevrijd te zijn van de beknelling van woorden, antwoordde ik hem”
Favoriete thema’s
“Ik heb een aantal thema´s die tijdens mijn wandelingen en reizen mijn voorkeur hebben. Ik houd van mensen en de sporen die ze in hun omgeving nalaten. Daarom maak ik foto´s van mensen in hun leefomgeving, van muren waarop mensen hebben geschreven – soms over elkaar heen – in een schreeuw om aandacht, van voorwerpen die ze koesteren, van de rommel die ze niet meer willen en naast de weg zetten. Het zal wel een beetje de antropoloog in me zijn. Of beter, ik word er zo door geboeid dat ik behalve beschrijver en fotograaf ook nog antropoloog wil worden: het leven bewaren voor later.”
People I don´t know
“Een van de series die ik in de loop van mijn leven gemaakt heb, heb ik ´People I don´t know´ genoemd, omdat het allemaal korte ontmoetingen zijn met mensen die ik voorheen nooit heb gezien en met wie ik een seconde lang communiceer. Ik had er nooit over nagedacht waarom die foto´s me lief zijn, maar toen iemand me zei dat het grappig is omdat alle mensen lachen, voelde ik het moment van fotograferen terug. Ik lach zelf altijd naar ze – vaak een beetje schaapachtig misschien -, ik praat een paar woorden met ze als ik hun taal spreek, ik kijk ook meestal niet door de camera, maar er langs zodat ze mijn gezicht zien zoals het is. Op dat moment gebeurt er iets met ze en dat moment fotografeer ik.”
De serie ´People I don´t know´ bestaat uit foto´s uit alle perioden, dus zowel analoog als digitaal.
“Zo is het niet altijd geweest. Aanvankelijk was ik een laffe fotograaf. Het liefst fotografeerde ik mensen met de telelens terwijl ze het zelf niet door hadden. Ik bleef volledig buiten beeld. Als ze in mijn richting keken liet ik mijn camera zakken. Met mijn hoofd bedacht ik dat ik dat deed om mensen zo veel mogelijk zoals ze zijn te fotograferen. Met mijn hart wist ik dat ik de confrontatie niet aandurfde. Zij aan de andere kant en ik aan mijn veilige zijde van de camera hadden niets met elkaar te maken.
In de loop van de tijd raakte ik gewend aan het reizen en aan de ontmoetingen met wildvreemde mensen en ontdekte ik juist dat het veel leuker is om contact met mensen te hebben voor, tijdens en na het maken van een foto. Ervoor om het te vragen. Dat kan al met een blik. Erna om te bedanken. En tijdens om iets te laten gebeuren. Ik ben in die tijd overgegaan op medium shots waarbij ook de leefwereld op een of andere manier in beeld kon worden gebracht. Die mensen zijn meer dan alleen hun gezicht. Ze zijn ook hun werkplaats, hun woning, de hangplek etc. De achtergrond vertelt zo veel details. Soms denk ik wel eens dat ik zoveel gereisd heb om achtergronden te vinden om mensen voor te kunnen fotograferen.”
“Later kreeg ik wel weer heimwee naar ouderwetse close ups, omdat je daarmee ook zo lekker in mensen kunt kruipen. Ideaal is een 50 mm lens, die geeft het meest natuurlijke ‘oog’ perspectief. Maar ik gebruik zelf een zoom en weet dat ik meestal in het gebied tussen 70 en 100 mm zit bij het maken van de portretten. Mensen vragen me wel eens of ik betaal voor het maken van een portret. Dat zou heel logisch zijn omdat die mensen zelf ook het recht hebben om iets aan hun eigen gezicht te verdienen. Ik heb daarvoor altijd muntgeld in mijn zak, maar maak het eigenlijk zelden mee dat ik betaal, of ik nu in een sloppenwijk in Accra (Ghana) loop of in een dorp in Vietnam waar ik voor mijn werk ben. Ik kom ook niet zo vaak in toeristische gebieden door dat werk. Misschien speelt dat een rol.”
Reisgezel
“In de loop van de meer dan 40 jaar dat ik samen leef met Marion Bloem, mijn vrouw, heb ik duizenden foto´s van haar gemaakt. Soms was het als materiaal bij een reisverhaal dat ze schreef, maar vaker gebeurt het omdat ik een verliefde dwaas ben die denkt dat hij elke lach, ernstige blik van haar kan vangen in de camera. Toen Marion Bloem in 2012 zestig jaar werd besloot ik elke dag een foto van haar op Facebook te zetten. De respons van mensen die de foto´s zagen was overweldigend. Niet alleen is ze een geweldig (maar lang niet altijd gewillig) model, maar door de wisselende achtergronden en het verloop van de tijd dat in de foto´s voelbaar is ontstaat het idee dat het om een reis gaat. Een levensreis in dit geval. Uitgeverij Komma zag er een boek in. Ik denk dat het boek aanleiding geeft om uw eigen levensreis er naast te leggen.”
